فرق UEFI و legacy BIOS در مادربرد

فرق UEFI و legacy BIOS در مادربرد بعد از اعلام شرکت اینتل مبنی بر جایگزینی تکنولوژی UEFI به جای  BIOSتا پایان سال ۲۰۲۰، می‌خواهیم نگاهی کوتاهی به تفاوت  دو تکنولوژی UEFI و BIOS  بیاندازیم. در حال حاضر بسیاری از کاربران برای راه اندازی ویندوز از تکنولوژی UEFI استفاده می کنند،چون دارای مزیت های انکار ناپذیری از جمله: فرآیند راه اندازی سریعتر، پشتیبانی از هارد دیسک هایی با حجم بیشتر از ۲ ترابایت ، ویژگی های امنیتی بیشتر نسبت به BIOS است. اگرچه UEFI از تکنولوژی پیشرفته تر و قدرتمندتری  از BIOS  برخوردار است ، اما بسیاری از کاربران عادی ممکن است ندانند که UEFI چیست و چه تفاوتی با BIOS دارد.برای در ک این تفاوت با ما همراه باشید.

BIOS چیست؟

BIOS یا Basic Input/Output System نوعی فریم ویر یا  همان میان افزار است، که پس از روشن شدن کامپیوتر، اجرا می شود. این فریم ویر درون چیپی بر روی مادربورد قرار دارد. BIOS وظیفه راه اندازی اولیه و تست سلامت قطعات ضروری سیستم را به عهده دارد و پس از آن که مطمئن شود همه قطعات سالم هستند، سیستم عامل را پیدا کرده و کنترل سیستم را به او می سپارد.اطلاعات بایوس پاک ناشدنی است، بطوریکه با خاموش شدن سیستم اطلاعات آن حذف نمی شود.

نحوه دسترسی به تنظیمات بایوس(BIOS)

در بیشتر سیستم ها ، با فشار دادن دکمه های Delete ، Esc یا F2  وارد تنظمات بوت می شوید. این کلیدها با توجه به سیستم یا مادربرد می تواند متفاوت باشد.در بایوس می توانید تنظیمات مختلفی مانند: پیکربندی سخت افزار سیستم ، زمان سیستم و ترتیب بوت را پیکربندی کنید. نتایج تنظیمات در حافظه مادربرد ذخیره می شود. و بعد از این ، می توانید رایانه خود را راه اندازی کنید و BIOS با تنظیمات ذخیره شده رایانه پیکربندی می کند. نحوه دسترسی به تنظیمات بایوس(BIOS) بایوس در برگیرنده برنامه های  ضروری به منظور راه اندازی  سخت افزار سیستم است. ضمن اینکه سیستم عامل و برنامه ها به جای کنترل مستقیم سخت افزار، از BIOS و کنترل های او برای این منظور استفاده می کنند. به عنوان مثال برای استفاده از قابلیت Virtualization در CPU، باید این قابلیت فعال شود. فعال سازی این قابلیت را نمی توان از درون سیستم عامل انجام داد، بلکه باید از راه تنظیمات BIOS آن را فعال کرد و اگر این قابلیت در BIOS غیر فعال باشد، سیستم عامل نمی تواند از آن بهره گیرد. اگر به هر دلیلی BIOS کار نکند، در این صورت سیستم کار نخواهد کرد زیرا از روشن شدن سیستم و چرخش فن ها تا تعیین فرکانس کاری پردازنده و بارگذاری درایورهای لازم برای بوت کردن سیستم عامل بر عهده BIOS است.

BIOS کجا قرار دارد؟

در مادربرد های قدیمی BIOS در حافظه ROM بر روی مادربرد قرار می گرفت.اما در مادربردهای جدیدتر، BIOS در حافظه Flash (و همچنان بر روی BIOS !!!) قرار دارد. قرار گرفتن BIOS در حافظه Flash این امکان را فراهم می کند تا راحت تر بتوان BIOS را Update کرد و Feature های جدید به آن افزود و باگ های آن را برطرف کرد. البته خطر آلوده شدن BIOS توسط Rootkit های بایوسی هم از معایب قرار گرفتن BIOS در حافظه Flash است.

Dual-BIOS چیست؟

در برخی از مادربرد ها، دو چیپ BIOS قرار داده می شود که یکی از چیپ ها به عنوان چیپ اصلی یا Main BIOS و دیگری به عنوان چیپ پشتیبان یا Backup BIOS است. در صورتی که چیپ Main BIOS دچار مشکل شد و نتوانست سیستم را راه اندازی کند، Backup BIOS وارد عمل شده و با تنظیمات پیشفرض خود، سیستم را راه اندازی می کند. از آنجایی که BIOS یک حافظه فقط-خواندنی است، بنابراین تنظیمات کاربر بر روی BIOS ذخیره نمی شود. بنابراین کار دیگری که BIOS باید انجام دهد ذخیره کردن تنظیماتی است که کاربر در BIOS انجام می دهد تا در زمانی که کامپیوتر خاموش است این تنظیمات حفظ شود. BIOS این تنظیمات را در حافظه CMOS نگهداری می کند. حافظه CMOS، انرژی خود را از طریق باتری ای که بر روی مادربرد وجود دارد تامین می کند. اگر این باتری از روی سیستم برداشته شود و یا باتری به هر دلیلی نتواند به انرژی دادن خود به CMOS ادامه دهد، BIOS از تنظیمات پیشفرض خود برای راه اندازی سیستم استفاده خواهد کرد.

UEFI چیست و چه ارتباطی با EFI دارد؟

UEFI سرنام Unified Extensible Firmware Interface است و مدل توسعه یافته ای از EFI است. EFI برای اولین بار توسط شرکت Intel به عنوان واسطی بین Firmware و سیستم عامل برای کامپیوتر های با معماری IA طراحی و پیاده سازی شد. آخرین نسخه اختصاصی شرکت اینتل از EFI، EFI 1.10 است. در سال ۲۰۰۵ انجمن Unified EFI با هدف صنعتی سازی و توسعه EFI شکل گرفت. این انجمن کار توسعه خود را با EFI 1.10 آغاز کردند. برای اطلاع از ورژن فعلی UEFI می توانید به وب سایت http://www.uefi.org سر بزنید. تصویر زیر رابط کاربری مربوط به مادربرد ASUS را نشان می دهد که از تکنولوژی UEFI بهره مند است.

UEFI  چه امکانات بیشتری نسبت به BIOS دارد؟

UEFI  قرار بود جایگزینی برای BIOS باشد، اما در واقع  بسیاری از سیستم های UEFI از BIOS هم پشتیبانی می کنند. به نوعی می توانیم UEFI را به عنوان یک BIOS مدرن و پیشرفته با توانایی های بالا در نظربگیریم. وجود تکنولوژی UEFI امکانات خاصی را در اختیار ما قرار می دهد. برخی از این Feature ها عبارتند از:
  • قابلیت Secure Boot
  • Cryptography
  • دسترسی های Remote
  • ابزارهای خطایابی سیستم
  • رابط کاربری پیشرفته و زیباتر با امکان استفاده از Mouse و فونت های زیباتر
  • امکان ساخت User Account با دسترسی های مختلف
  • قابلیت بوت سریعتر
  • قابلیت بوت با هارد دیسک GPT
  • با تنظیماتی که در BIOS وجود دارد می توانیم انتخاب کنیم که از قابلیت های UEFI استفاده بکنیم یا خیر.
BIOS با خواندن اولین سکتور از هارد دیسک و اجرای کدهای آن، سیستم عامل را از هارد دیسک بوت می کند. BIOS کدهای ۱۶ بیتی را اجرا می کند در حالی که امروزه سیستم ها از پردازنده های ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی بهره می برند. این در حالی است که UEFI با اجرای برنامه های EFI (که دارای پسوند .efiهستند) از EFI System Partition که بر روی دیسک قرار دارد، سیستم عامل را بوت می کند.

نحوه دسترسی به UEFI در ویندوز ۱۰

یکی از روشهای کاربردی برای نصب یا تعمیر ویندوز، استفاد از درایو بوت است. این درایو بوت می‌تواند یک CD یا یک USB بوتیبل باشد.برای اینکار کافی است که ترتیب اولویت راه اندازی سیستم تغییر کند.درحالت عادی با روشن شدن کامپیوتر اولین قطعه ای که بعد از بایوس شناسایی می‌شود هارد است.برای نصب یا تعمیر ویندوز باید اولویت بوت ،در  سیستم های قدیمی BIOS و در سیستم های امروز UEfI تغییر کند. برای ورود به تنظیمات UEFI  در ویندوز ۱۰،مراحل زیر را برای دسترسی به UEFI طی می کنیم: مرحله ۱. روی منوی شروع ویندوز کلیک راست کرده و setting را انتخاب کنید. سپس ، Update and Security را انتخاب کنید. نحوه دسترسی به UEFI در ویندوز 10 مرحله ۲. در این بخش ، گزینه Recovery را انتخاب کنید. در قسمت Advanced startup ، روی Restart now کلیک کنید. سپس سیستم دوباره راه اندازی می شود. نحوه دسترسی به UEFI در ویندوز 10 مرحله ۳. Troubleshoot را کلیک کنید. نحوه دسترسی به UEFI در ویندوز 10 مرحله ۴. Advanced option را برای ورود به صفحه بعدی انتخاب کنید. نحوه دسترسی به UEFI در ویندوز 10 مرحله ۵. پس از آن ، UEFI Firmware Settings را انتخاب کنید. نحوه دسترسی به UEFI در ویندوز 10 مرحله ۶. برای راه اندازی مجدد سیستم روی Restart کلیک کنید و وارد رابط UEFI شوید. نحوه دسترسی به UEFI در ویندوز 10 در رایانه های شخصی رابط کاربری UEFI دارای ظاهر و ویژگی های مختلفی خواهند بود. این ویژگی ها توسط شرکت سازنده رایانه شخصی شما تعیین می شود ، اما اصول اولیه در همه سیستم های رایانه ای یکسان است.

چگونه بفهمیم مادربرد از uefi پشتیبانی می‌‌کند یا خیر؟

در بخش قبل به این نکته اشاره کردیم که  UEFI یک رابط مستقل از سیستم عامل برای ارتباط با بایوس است؛ که شامل محیط گرافیکی بهینه شده ، با قابلیت کنترل با ماوس است که اختیار کامل  را به سیستم عامل می دهد.اما سئوال بساری از کابران در نحوه تشخیص این موضوع است که آِیا سیستم شان از UEFI پیشتیبانی می کند یا خیر؟ ساده‌ترین روش برای تشخصی این موضوع زمانی است ، که DVD ویندوز را می خواهید درتنظیمات بوت تنظیم کنید.به طور پیشفرض گزینه اول اتوماتیک روی حالت UEFI تنظیم است و البته فراموش نکنید که اگر dvd ویندوز شما از UEFI پشتیبانی کند و پوشه ای به نام efi در داخل dvd ویندوز باشد. در این حالت به صورت اتوماتیک برای شما نمایش داده می شود . برای اطمینان می توانید داخل dvd را نگاه کنید،که آیا این پوشه وجود دار یا خیر. اگر وجود داشته باشد به صورت اتوماتیک در تنظیمات بوت لپ تاپ نگاه کنید میبینید که خودش بوت اول را درحالت UEFI فعال کرده است. همچنین پارتیشن های هارد شما هم باید به حالت gpt تبدیل شود و بهترین نرم افزار برای اینکه اطلاعات شما بعد از تبدیل gpt از بین نرود؛ برنامه مدیریت پارتیشن AOMEI Partition Assistant 5.6.3 است که بدون اینکه اطلاعات شما از بین برود به راحتی می توانید کل هارد را از طریق بوت تبدیل به gpt کنید و اطلاعات شما در داخل هارد ازبین نمی رود.

نصب سیستم عامل در حالت UEFI

برای این که سیستم عامل با موفقیت بر روی سیستم UEFI نصب شود چه شرایطی لازم است؟ ۱-نوع دیسک. باید از نوع GPT باشد. ۲- نوع سیستم عامل. تنها نسخه های خاصی از ویندوز هستند که توانایی نصب بر روی سیستم های UEFI را دارند مثلا ویندوز ۱۰. ۳- فایل های مورد نیاز بوت در حالت UEFI. برای اینکه سیستم عامل با موفقیت نصب شود باید پوشه EFI و محتویات آن که برای بوت کردن در حالت UEFI ضروری هستند وجود داشته باشد. در سیستم های دارای قابلیت UEFI چرا کاربران تریجیح می دهند همچنان از BIOS استفاده کنند؟ دلیل اول: نوع هارد دیسک. از آنجایی که بسیاری از کاربران به دلیل بی اطلاعی از تفاوت GPT یا MBR و قابلیت های سیستم خود، نوع هارد دیسک را MBR انتخاب می کنند و سپس به پارتیشن بندی و انتقال فایل ها بر روی پارتیشن ها می کنند، بنابراین نمی توانند از این دیسک برای نصب ویندوز در حالت UEFI استفاده کنند زیرا دیگر به سادگی امکان تبدیل دیسک به GPT وجود ندارد و برای تبدیل MBR به GPT باید تمام پارتیشن ها پاک شوند. دلیل دوم: نوع سیستم عامل همه سیستم عامل ها توانایی نصب در حالت EFI ( یا همان UEFI) را ندارند. برای مثال از ویندوز ۷ به قبل، نسخه های ۳۲ بیتی ویندوز قابل استفاده در حالت UEFI نیستند. دلیل سوم: نبودن فایل های مورد نیاز بوت در حالت UEFI برای این که بتوانید در حالت UEFI با DVD یا USB بوت کنید باید حتما فولدری به نام EFI و فایل های آن وجود داشته باشد. برآورده نشدن هر کدام از شرایط بالا می تواند باعث شکست در فرایند نصب ویندوز شود. بنابراین کاربران ترجیح می دهند تا همچنان از Legacy BIOS استفاده کنند که در این حالت تقریبا همه سیستم عامل ها بدون دردسر نصب می شوند. پس از خواندن مطالب بالا ، ممکن است دریابید که UEFI مزایای بسیاری نسبت به BIOS دارد. و به دلیل این مزایا ، UEFI به عنوان جانشین BIOS در نظر گرفته می شود.   با این حال ، UEFI توسط همه رایانه ها یا دستگاه ها پشتیبانی نمی شود. برای استفاده از میان افزار UEFI ، سخت افزار موجود در دیسک شما باید از UEFI پشتیبانی کند. علاوه بر این ، دیسک سیستم شما باید یک دیسک GPT باشد. در غیر این صورت ، می توانید دیسک MBR را با جادوی پارتیشن حرفه ای به دیسک GPT تبدیل کنید. به این ترتیب می توانید کامپیوتر خود را با حالت UEFI با موفقیت راه اندازی کنید.   نکته: اگر رایانه شما از میان افزار UEFI پشتیبانی نمی کند ، باید سخت افزار جدیدی را خریداری کنید که از UEFI پشتیبانی و شامل شود.  
۱/۵ - (۱ امتیاز)